Beleidsdoel 5-3 Leven met water

Kennisdeling en informeren

• We werkten samen met de ZH-PLG teams voor beleidsintegratie en de kerngebieden. We begonnen een traject om de resultaten van de klimaatonderlegger uit te werken voor de vijf kerngebieden in de provincie. De klimaatonderlegger is een set aan kaarten over de bodem en de ondergrond die de geschiktheid aangeeft voor de functies bouwen, landbouw en natuur.
• Op 6 maart 2024 stelde Provinciale Staten (PS) het ruimtelijk voorstel ’Koers voor een Toekomstbestendig Zuid-Holland’ vast. De provincie legde in deze nieuwe Koers haar beleidsvoornemen vast om ’water en bodem nog meer sturend te hanteren als randvoorwaarde voor een veilige en toekomstbestendige ontwikkeling van Zuid-Holland’. Dat betekent dat er bij de ontwikkeling van de provincie eerst gekeken moet worden naar wat er voor de versterking van het water- en bodemsysteem in Zuid-Holland nodig is om in een veranderend klimaat te kunnen blijven functioneren, voordat er keuzes worden gemaakt over de ontwikkeling van bijvoorbeeld woningbouw, (energie-)infrastructuur of bedrijventerreinen. In de Koers zijn 18 punten benoemd op het gebied van water en bodem die daarvoor nog verder moeten worden uitgewerkt. Ook staat er een aantal voornemens in de Koers op het gebied van stedelijke ontwikkeling, economie, landbouw en natuur. Die voornemens moeten de belasting van water en bodem door die functies verkleinen.
• We bereiden het opnemen voor van deze nieuwe koers voor ‘Water en Bodem Sturend’ in ons Omgevingsbeleid. De voorbereiding richt zich op de Herziening ‘25. Om te zorgen dat de ZH-PLG, NOVEX- en andere gebiedsprocessen het principe van water- en bodem sturend kunnen meenemen in hun integrale afwegingen, hebben wij opdracht verstrekt aan een ontwerpbureau om kaartmateriaal te maken waarin de water- en bodemopgaven in beeld worden gebracht. Dit doen wij samen met de waterschappen en drinkwaterbedrijven in Zuid-Holland.
• We informeerden Gedeputeerde Staten actief in enkele situaties waarbij de waterstanden langs de kust verhoogd waren.

• De provincie werkte mee aan de regionale uitwerking van de Deltaprogramma’s Zuidwestelijke Delta (ZWD) en Rijnmond-Drechtsteden (DPRD). De regionale Deltaprogramma’s werken de 2e Herijking van het Deltaprogramma in 2027 uit. Met ZWD voerden we een Verkennende Watersysteemanalyse uit waarin de werking en autonome ontwikkeling van het water- en ecologische systeem is onderzocht en de effecten van mogelijke toekomstige keuzes in beeld zijn gebracht. De resultaten worden gebruikt in de 2e herijking van het Deltaprogramma Zuidwestelijke Delta. In een Synthesedocument is alle relevante informatie verzameld die nodig is voor de herijking van de strategie.  Met DPRD onderzochten we alternatieven voor de waterveiligheidsstrategieën voor de lange termijn. Hierbij legden we de verbinding met ruimtelijke ontwikkelingen zoals de verstedelijkingsopgave, haven- en energietransitie en natuurambities.
• De provincie volgt het kennisprogramma Zeespiegelstijging.
• Samen met betrokken partners leverde de provincie advies en kennis voor de visie die is ontwikkeld voor de Haringvlietmondig.

• De provincie heeft de wettelijke taak om de projectbesluiten van waterschappen goed te keuren. Daarom zijn wij betrokken bij meerdere projectbesluiten van verschillende waterschappen. Het gaat om projecten in de verkennings- of planuitwerkingsfase. De provincie doet mee met de ambtelijke en bestuurlijke begeleidingsgroepen van de projectbesluiten voor dijkversterkingen.
• De provincie bracht advies uit over de Milieueffectrapportages (MER) van drie projecten in de verkenningsfase. Deze drie projecten zijn van verkenningsfase door naar de planuitwerkingsfase. Voor een project dat door de provincie is goedgekeurd, is een beroepsprocedure gestart waar wij ons op voorbereiden.  

• Samen met de waterschappen begeleidde de provincie een adviesbureau dat overstromingsmodellen ontwikkelt. Met die modellen worden later de scenario’s doorgerekend die nodig zijn voor het maken van de overstromingsgevaar- en overstromingsrisicokaarten. Op die kaarten is te zien welke gebieden kunnen overstromen, wat de kans is op een overstroming, wat dan de waterdiepte kan zijn en wat de gevolgen zijn. De eerste concepten van de modellen zijn opgeleverd.
• Namens alle provincies neemt de provincie deel aan de landelijke begeleidingsgroep en aan de werkgroep kaarten, waarin gezamenlijk de informatie die nodig is om te voldoen aan de EU ROR wordt samengebracht.

De provincie werkt mee aan twee pilots in de Hoekse Waard en Prins Alexanderpolder. Deltaprogramma Rijnmond - Drechtsteden nam het initiatief voor de pilots. In deze pilots werken gemeente, waterschap, veiligheidsregio en provincie samen. Het doel van de pilots is om de methode van meerlaagse veiligheid concreet te maken. Meerlaagsveiligheid bestaat uit 5 lagen: waterbewust zijn; preventie, voorkomen van schade, crisisbeheersing en herstel.

• De waterschappen leverden informeren de provincie jaarlijks over de voortgang van de verbetering van de regionale keringen die in de eerdere toetsronde niet aan de omgevingswaarde voldeden. Deze informatie wordt door de provincie gebundeld in de jaarlijkse voortgangsrapportage ‘Waterschappen regionale waterkeringen’ en deze wordt jaarlijks aan PS ter kennisname aangeboden. Met de waterschappen voerden we overleg over de voortgang van de huidige toetsronde. De waterschappen hebben de regionale waterkering getoetst aan de omgevingswaarde (norm) die in de Zuid-Hollandse Omgevingsverordening staat. De keringen die niet aan de omgevingswaarde voldoen moeten worden verbeterd. Met de waterschappen maken we afspraken over de aanpak en voortgang van deze verbeteringen.
• De waterschappen onderzoeken of de huidige omgevingswaarde bij de regionale waterkeringen nog passend is of dat hiervoor een aanpassing nodig is.   

We hebben regelmatig overleg met de zeven Zuid-Hollandse waterschappen. De gesprekken leverden een beter beeld op van de knelpunten en dilemma’s bij het halen van de omgevingswaarden voor wateroverlast. Voor het gebiedsgericht afwijken van de omgevingswaarden voor wateroverlast, begonnen we een adviestraject samen met de waterschappen. We voerden een vergelijkingsonderzoek uit waarin we keken hoe andere provincies hun beleid voor wateroverlast hebben vormgegeven. Dat onderzoek leverde een aantal mogelijkheden op voor beleidsontwikkeling. Het Rijk heeft een handreiking opgesteld voor bovenregionale stresstesten. Daarbij hebben ze gebruik gemaakt van de ervaring van onze bovenregionale stresstest voor de Rijn-Maasmonding. Omdat het Rijk nog aanvullende punten heeft opgenomen in deze handreiking adviseerde Deltares ons hoe we de bovenregionale stresstest voor de Rijn-Maasmonding aan kunnen vullen. In de stresstest is onderzocht wat er gebeurt als er extreem veel regen valt in de provincie. Ook werkten we mee aan het landelijke kernteam dat onderzoek doet naar herijken van de omgevingswaarden (normen) voor wateroverlast. Een samenwerkingsverband van adviesbureaus onder leiding van Arcadis adviseerde ons over de gevolgen van het verhogen van het grondwaterpeil in veenweidegebieden voor wateroverlast.

Binnen het ZH-PLG werkten we aan de volgende initiatieven. Onder het thema ’toekomstbestendig watersysteem’ in het maatregelenpakket ZH-PLG namen we projecten op voor de reductie van CO ₂ uit veen. Dit gaat vooral om waterinfiltratiesystemen in de Alblasserwaard en Krimpenerwaard. Ook namen we projecten op die zich richten op wateroverlast, waterbeschikbaarheid en waterschaarste zoals de projecten Zoet Water op de Kop van Goeree, Doorontwikkeling van de Middelburg- en Tempelpolder en een Waterneutrale polder in Midden-Delfland.

Kaderrichtlijn Water (KRW)

• In 2024 was er extra aandacht voor de ‘formele kolom’. Met alle zeven waterschappen in de provincie Zuid-Holland voerden we voortgangsgesprekken over de KRW. Deze gesprekken waren tussen de portefeuillehouder KRW van de provincie en de hoogheemraad van het betreffende waterschap.
• Mede op verzoek van Provinciale Staten was er specifiek aandacht voor de Amerikaanse rivierkreeft. Deze uitheemse rivierkreeft zit het halen van de ecologische doelen van de Kaderrichtlijn Water in de weg. De provincie zette zich actief in om de rivierkreeft te bestrijden, onder meer door geld vrij te maken voor een afvangpilot in de Krimpenerwaard. In de pilot werden innovatieve vangtechnieken getest en werden extra rivierkreeften gevangen. In het deelstroomgebied Rijn-West, waar de problematiek van de rivierkreeft het grootst is in Nederland, nam de provincie een leidende rol bij de aanpak. We hebben de problematiek actiever op de agenda gezet en hebben richting het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) inzet gevraagd voor de pilot in de Krimpenerwaard.
• We deden een onderzoek op hoofdlijnen naar de risico’s en ontwikkelingen rondom grondwaterbeschermingsgebieden. Deze gebieden zijn een bufferzone rondom een drinkwaterwingebied, om de drinkwaterbron te beschermen. In het onderzoek keken we ook naar extra handelingen die de provincie kan nemen ter bescherming van deze speciale gebieden. De uitkomsten van het onderzoek worden gebruikt om onze inzet op de KRW nog verder aan te scherpen en worden gebruikt voor het bijwerken van de drinkwatergebiedsdossiers. Dit zijn dossiers waarin per drinkwaterbron wordt beschreven wat de risico’s zijn en hoe de bron wordt beschermd.   
• De provincie is het bevoegd gezag voor een groot deel van de indirecte afvalwaterlozingen. In 2024 begonnen we met het traject ’Indirecte lozingen’. Samen met alle betrokken partijen in Zuid-Holland gaan we de vergunningen controleren en herzien. Dit doen we om de doelen van de Kaderrichtlijn Water te halen. Ook gaan we steviger handhaven op de vergunningen.
• We lieten een studie uitvoeren naar onze taken voor vergunningverlening, toezicht en handhaving (VTH-taken). We willen weten of deze taken nog voldoende aansluiten op de provinciale waterdoelen.
• Binnen het ZH-PLG werkten we aan de volgende initiatieven voor het bereiken van de doelen van de Kaderrichtlijn Water. Deze projecten richten zich vooral op de verbetering van de waterkwaliteit.
  • Akkerbouw: nog beter en intensiever samenwerken met akkerbouwers en andere maatschappelijke partners in het gebied om de waterkwaliteit te verbeteren,  wasplaatsen met zuivering voor landbouwmachines en precisiebemesting.
  • Bollen: de gebiedsgesprekken in de Duin & Bollenstreek leverden het initiatief Regiocertificering op. Samen met bedrijven en kennisinstituten werken we aan verduurzaming van de bollensector.  Verduurzaming van de bollensector heeft veel positieve impact op het halen van de KRW-doelen.
  • Boomteelt: circulaire materialen, sanering waterbodems en onderzoek naar zuiveringssysteem en peilgestuurde drainage.
  • Glastuinbouw: watercoaches. Deze coaches helpen tuinders bij het verminderen van de emissie uit de kassen naar het oppervlaktewater met als doel een emissieloze kas en weerbaar telen.

De provincie stelde een lijst vast van 105 zwemlocaties en controleerde deze locaties op veiligheid en hygiëne. Voor drie locaties kwam een negatief zwemadvies, zodat zwemmers niet in aanraking kwamen met verontreiniging door PFAS. De communicatie hierover stemden we af met andere overheden. Op basis van de waterkwaliteitsparagraaf in de Subsidieregeling Groen dragen we bij aan onderzoek naar de Vibrio-bacterie in de Rijnhaven Rotterdam en naar de vermindering van PFAS in de Kralinger Esch.

We werkten mee aan de regionale uitwerking van de Deltaprogramma’s Zuidwestelijke Delta (ZWD) en Rijnmond-Drechtsteden (DPRD). De regionale Deltaprogramma’s werken aan de uitwerking van de 2e Herijking van het Deltaprogramma in 2027. Met ZWD voerden we een Verkennende Watersysteemanalyse uit waarin de werking en autonome ontwikkeling van het water- en ecologische systeem is onderzocht en de effecten van mogelijke toekomstige keuzes in beeld zijn gebracht. De resultaten worden gebruikt in de 2e herijking van het Deltaprogramma Zuidwestelijke Delta. In een Synthesedocument is alle relevante informatie verzameld die nodig is voor de herijking van de strategie. Met DPRD brachten we alternatieve waterveiligheidsstrategieën in beeld voor de lange termijn. We legden de verbinding met ruimtelijke ontwikkelingen zoals de verstedelijkingsopgave, haven- en energietransitie en natuurambities.

• Gedeputeerde Staten (GS) verleenden in 2024 de vergunning voor de pilot Hoge Temperatuur Opslag (HTO) van de TU-Delft. GS besloten om vergunningen te verlenen binnen het project Midden Temperatuur Opslag (MTO) Greenport West-Holland. Dat is volgens eerder gemaakte afspraken met bedrijven en belangenbehartigers.
• De Omgevingswet trad in januari 2024 in werking. In 2024 deden we de eerste ervaringen op met de nieuwe regels van de Omgevingswet en de Zuid-Hollandse Omgevingsverordening (ZHOV). Samen met de Omgevingsdiensten stelde de provincie een handreiking op die de verschillende Omgevingsdiensten en initiatiefnemers kunnen gebruiken bij het toepassen van de regels.  

De provincie heeft de wettelijke taak om het grondwater te monitoren op vastgestelde milieudoelstellingen, zowel de hoeveelheid als de kwaliteit ervan. Dit voerden we uit volgens de landelijke afspraken en de Wet
Basisregistratie Ondergrond.

• In 2024 werkten we aan een evaluatie van het grondwateronttrekking- en infiltratiebeleid. Op basis van de evaluatie herzien we het beleidskader. De herziening loopt door in 2025 en 2026.
• Het voorstel voor wijziging van beleid voor grondwateronttrekking en brijnlozing in de Greenports lag ter inzage. Brijnlozing is het lozen in de bodem van (rest)water dat een hoge concentratie zout heeft. De terinzagelegging was onderdeel van de herziening Omgevingsbeleid 2024. We verstuurden een reactie op de zienswijzen. Het voorstel voor wijziging van het beleid is vastgesteld door Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten. Het nieuwe beleid is van kracht sinds de datum van publicatie (15 februari 2025).
• Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu ( RIVM) publiceerde in september 2024 haar eerste advies over de EU-richtlijn Hergebruik Afvalwater: ’Beoordelingskader voor gebruik stedelijk afvalwater in de landbouw. Fase 1: wettelijke inkadering en voedselveiligheid’. In de tweede fase richt de aandacht zich op de kwaliteit van grondwater (vooral op de kwaliteit voor het grondwater-ecosysteem) en drinkwater (in relatie tot chemische stoffen en pathogenen). Het RIVM voert de tweede fase uit. Het tweede advies verwachten we in de loop van 2025. Als provincie volgen wij dit onderzoek en bekijken we de specifieke provinciale gevolgen van het onderzoek.

In 2024 is de collectieve zuivering van gewasbeschermingsmiddelen op de Afvalwaterzuiveringsinstallatie (AWZI) Nieuwe Waterweg van het Hoogheemraadschap van Delfland gereedgekomen. Door deze AWZI wordt het water van gewasbeschermingsmiddelen vanuit de deelnemende tuinbouwbedrijven gezuiverd en worden andere verontreinigingen zoals medicijnresten verwijderd. In de komende periode wordt nog gewerkt aan aansluiting van bedrijven rond De Lier die nu nog afwateren op de AWZI de Groote Lucht.

• In 2024 werkten we veel samen met de drie Zuid-Hollandse drinkwaterbedrijven (Dunea, Oasen, Evides) aan de brede drinkwateropgave. In juli 2024 zijn drie Zuid-Hollandse actieplannen (één per drinkwaterbedrijf) vastgesteld over de beschikbaarheid van drinkwaterbronnen in 2030. Hierin staan maatregelen om mogelijke drinkwatertekorten te voorkomen. Ook werkten we in IPO-verband mee aan het Nationaal actieprogramma ‘beschikbaarheid drinkwaterbronnen 2030’. Dit programma is in december 2024 vastgesteld en in januari 2025 gepubliceerd.
• In het tweede kwartaal van 2024 is het Nationaal ‘plan van aanpak voor drinkwaterbesparing’ vastgesteld. Wij nemen deel aan de onderzoeken binnen dit plan. In de drie regionale actieplannen over de beschikbaarheid van drinkwaterbronnen 2030 staat de afspraak om een drinkwatervisie 2050 voor de provincie Zuid-Holland op te stellen. Eind 2024 voerden we de eerste gesprekken hierover met de drinkwaterbedrijven. In 2025 werken we hier samen aan verder.
• In 2024 hielden we de jaarlijkse gebiedsgesprekken over de gebiedsdossier drinkwater. In deze gesprekken stellen we per drinkwaterwinning de voortgang vast van het Uitvoeringsprogramma gebiedsdossiers. Deze gesprekken voeren we met de betrokken gemeenten, Omgevingsdienst, drinkwaterbedrijf en waterschap. Het gaat dan onder meer over (ruimtelijke) ontwikkelingen en bestaande en nieuwe risico's. De provincie is verplicht om de gebiedsdossiers drinkwater iedere zes jaar bij te werken. De aanbesteding voor deze opdracht brachten we in 2024 op de markt. In 2025 beginnen we met het bijwerken van de gebiedsdossiers.

• In het Deltaprogramma zoetwaterregio's Rivierengebied en West-Nederland nemen wij deel aan overleggen (Rivierengebied) of coördineren wij (West-Nederland). De overleggen gaan over de voortgang van de maatregelen. We praten ook over ontwikkelingen die invloed hebben op de zoetwatervraag en het zoetwateraanbod. Het gaat bijvoorbeeld om klimaatverandering, de winning van drinkwater uit het regionaal oppervlaktewater, ruimtelijke inrichting en maatregelen om bodemdaling tegen te gaan. De provincie maakt deze overleggen mogelijk door middelen uit het Deltafonds beschikbaar te stellen aan enkele projecten die de waterbeschikbaarheid vergroten. Eén van de praktijkprojecten is de pilot De Hooghe Beer in het Westland. Hier werkt een samenwerkingsverband van onderzoeksinstellingen en tuinders aan een praktijkproef voor de infiltratie van regenwater door meerdere tuinders tegelijk (Waterbank Westland). De eerste fase verliep goed. Daarna begon het samenwerkingsverband in 2024 met het aanvragen van de vergunningen die nodig zijn voor het uitvoeren van de pilot.  
• Kennis uit het Deltaprogramma Zoetwater namen we mee naar verschillende beleidstrajecten binnen de provincie zoals het Ruimtelijk Voorstel, het Zuid-Hollands Programma Landelijk Gebied en de Ruimtelijk Economische Visie.

De drie Zuid-Hollandse actieplannen rond de beschikbaarheid van drinkwaterbronnen 2030 zijn door Gedeputeerde Staten vastgesteld, voor elk drinkwaterbedrijf één (Dunea, Oasen, Evides). De mer-processen voor de ontwikkeling van nieuwe drinkwaterbronnen van Oasen en Dunea lopen. De planning is dat in 2025 een locatie wordt gekozen voor zowel Oasen als Dunea. Deze locaties worden in mer-fase 2 verder uitgewerkt.

Begin 2024 was de routekaart duurzame gietwatervoorziening klaar. De routekaart is gemaakt samen met het Hoogheemraadschap van Delfland, de gemeente Westland en de organisatie Glastuinbouw Nederland. We gingen daarna verder met het uitwerken van de aanbevelingen in de routekaart. Hierbij maken we verschil tussen realistische alternatieven van de huidige wijze van gietwatervoorziening op korte- en op lange termijn. Als onderdeel van de wijziging van het Omgevingsbeleid voerde de provincie een aanpassing door van de Omgevingsvisie en Omgevingsverordening voor het beleid voor infiltratie en lozing van brijn. Een samenwerkingsverband van verschillende partijen zoals overheden, betrokken bedrijfsleven en kennisinstellingen, voerde onder leiding van onderzoeksbureau KWR een studie uit. De provincie heeft hier voor een klein deel aan mee betaald en heeft de resultaten ontvangen. In de studie werd gekeken naar de voorwaarden voor het veilig hergebruiken van effluent in de glastuinbouw. Effluent is gezuiverd rioolwater wat de rioolwaterzuiveringsinrichting (rwzi) verlaat. Uit het onderzoek blijkt dat het gebruik van (vergaand) gezuiverd effluent onder strikte voorwaarden (technisch) mogelijk is. Dit binnen acceptabele risicogrenzen voor mens en milieu. De studie wordt onder andere gebruikt voor de vervolgstudie van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu ( RIVM) over hergebruik van effluent. Daarna kunnen wij als provincie beide studies gebruiken als technische informatie, om te bepalen of we toekomstig beleid willen opstellen voor het hergebruik van effluent.